تب روماتیسمی

تب روماتیسمی (Rheumatic Fever) نوعی بیماری التهابی است که با درگیر کردن بسیاری از اعضای بدن همچون قلب، مفاصل، سیستم عصبی و پوست، سلامتی فرد را مختل میسازد. این بیماری در زمره بیماری های مرتبط با حوزه بهداشت و سلامت عمومی بوده و در کشورهای درحال توسعه نسبتاً شیوع بیشتری دارد.

هر چند که تمامی افراد می توانند درگیر این بیماری گردند اما در کودکان بین 6 تا 15 ساله شیوع بیشتری دارد. همچنین میزان ابتلای زنان به این بیماری دو برابر مردان است.

در ادامه به بررسی علل ایجاد این بیماری، عوامل تشدید کننده بیماری، علائم و نشانه ها، زمان مراجعه به پزشک، عوارض، اهداف درمان و شیوه درمان خواهیم پرداخت.

علل ایجاد بیماری تب روماتیسمی

تب روماتیسمی به علت عفونت گلو توسط نوعی باکتری به نام استرپتوکوک ایجاد میگردد. گروه های متفاوتی از عفونت استرپتوکوک وجود دارد. اما صرفاً نوع A آن منجر به ایجاد تب روماتیسمی میگردد. همچنین اگرچه عفونت استرپتوکوکی یکی از علل بسیار شایع فارنژیت (عفونت گلو) در کودکان است اما تمام کودکان مبتلا به فارنژیت لزوماً دچار تب روماتیسمی نمی شوند.

اگرچه هنوز ارتباط مشخص و مستقیم، میان عفونت استرپی و تب روماتیسمی مشخص نیست، اما به نظر می رسد که باکتری ها سیستم ایمنی فرد را فریب می دهند.

باکتری های استرپتوکوک حاوی پروتئینی مشابه پروتئین موجود در بافتهای خاص بدن هستند. در این وضعیت سیستم ایمنی بدن که به طور معمول باکتری های ایجاد کننده عفونت را هدف قرار میدهد، به بافت خود، به ویژه بافت های قلب، مفاصل، پوست و سیستم عصبی مرکزی حمله میکند. این واکنش سیستم ایمنی بدن منجر به تورم بافت ها و التهاب میگردد.

به طور کلی این بیماری در مناطق گرمسیری شیوع بیشتری دارد. همچنین تا 3 سال اول از شروع بیماری ریسک حملات مجدد و بازگشت بیماری وجود دارد.

عوامل تشدید کننده بیماری

عواملی که می تواند خطر تب روماتیسمی را افزایش دهد عبارتند از:

سابقه خانوادگی

عوامل ژنتیکی تا حدی میتواند خطر ابتلا به تب روماتیسمی را افزایش دهد.

نوع باکتری های استرپتوکوک

برخی از انواع باکتری های استرپتوز بیشتر از سایر انواع دیگر، در ایجاد تب روماتیسمی نقش دارند.

عوامل محیطی

در شرایط ازدحام بیش از حد جمعیت، بهداشت نامناسب و دمای بالای هوا احتمال ابتلا به باکتری استرپتوکوک و سرعت انتقال بیماری افزایش می یابد.

تغذیه نامناسب

علائم بیماری تب روماتیسمی

تب روماتیسمی علائم متفاوتی را داراست. یک شخص ممکن است یک یا چند علائم را داشته باشد و همچنین این علائم در طول بیماری یک شخص نیز می تواند متغیر باشد. علائم تب روماتیسمی حدوداً دو تا چهار هفته پس از عفونت استرپتوکوکی دیده می شوند. مهمترین علائم و نشانه های تب روماتیسمی شامل معیارهای ماژور (معیارهای بزرگ) و معیرهای مینور (معیارهای کوچک) به شرح ذیل می گردد:

معیارهای ماژور (معیارهای بزرگ)

• التهاب قلب، تنگی نفس و درد قفسه سینه
• التهاب دردناک مفاصل خصوصا در قسمت قوزک پا، دست و آرنج ها؛ همچنین ممکن است درد در بیمار از مفصلی به مفصل دیگر منتقل گردد.
• حرکات پرشی و بی اختیار اندام ها خصوصا صورت و دست و پاها
• لکه های قرمز روشن یا صورتی وسیع بدون خارش (غیر معمول) و دانه های زیر پوستی (غیر معمول)

معیارهای مینور (معیارهای کوچک)

• درد مفاصل بدون التهاب
• تب
• ضربان قلب شدید و غیرطبیعی
• التهاب مشخص شده در تست های خونی

زمان مراجعه به پزشک فوق تخصص روماتولوژی

درصورت بروز علائم زیر در فرزند خود حتماً به بهترین فوق تخصص روماتولوژی مراجعه نمایید:

• گلودرد ناگهانی
• درد در زمان فرودادن غذا
• تب
• سردرد بدون دلیل
• بثورات پوستی اندک بر روی شکم، سینه و پشت
• درد معده حالت تهوع و استفراغ

به طور کلی اگر گلو درد شدید همراه با تب داشتید که بیش از یک شبانه روز به طول انجامید، به ویژه اگر با فردی که عفونت استرپی داشته است در تماس بوده اید سریعاً به پزشک متخصص مراجعه نمایید.

عوارض تب روماتیسمی

التهاب ناشی از تب روماتیسمی می تواند از چند هفته تا چند ماه به طول انجامد. در برخی موارد این التهاب باعث عوارض طولانی مدت می گردد.

تب روماتیسمی می تواند به قلب آسیب دائمی وارد ساخته و منجر به نارسایی قلبی گردد.

در برخی موارد دریچه قلب آسیب دیده و مانع از انتقال جریان خون کافی می گردد.

اهداف درمان بیماری تب روماتیسمی

اهداف درمان شامل موارد ذیل می گردد:

• از بین بردن باکتری استرپتوکوک گروه A باقی مانده
• از بین بردن علائم
• کنترل التهاب و جلوگیری از رکود عفونت

شیوه درمان تب روماتیسمی

درمان این بیماری به دو شیوه صورت می گیرد:

درمانهای خانگی جهت تقویت سیستم ایمنی بدن و پیشگیری از بیماری شامل موارد زیر است:

• کمپرس آب سرد و گرم
• رژیم غذایی مناسب و مصرف مواد غذایی چون ویتامین E و C، ماست و اسیدهای چرب مگا3، گردو، زنجبیل، سیر و سرکه سیب
• استراحت مناسب
• دریافت میزان کافی آب آشامیدنی در طول روز
• درمان پزشکی و مصرف داروها و آنتی بیوتیک با تجویز پزشک

توصیه پایانی

تشخیص و به موقع و درمان صحیح استوپتوکوک گلو می تواند از ابتلا به تب روماتیسمی جلوگیری کند. همانگونه که گفته شد زمان دو تا چهار هفته ای میان تبدیل بیماری استوپتوکوک به تب روماتیسمی فاصله وجود داشته و زمانبندی در درمان این بیماری تأثیر چشمگیری دارد. براین اساس با مشاهده هریک از علائم مذکور، در اسرع وقت به پزشک متخصص مراجعه نمایید.

پس از بهبودی کامل نیز حداقل تا سه سال لازم است تمامی علائم توسط فرد بررسی و درصورت نشانه های بازگشت بیماری سریعاً به پزشک متخصص مراجعه نمایید.